Türkiye’nin lokomotif sektörlerinden otomotivde, tehlike çanları çalıyor. Avrupa’dan yeni bir marka yatırımı çekemeyen Türk otomotiv sanayisi, üretim gücünü korumak için umut bağladığı Çinli otomotiv üreticilerinden de ilk kötü haberi aldı. EKONOMİ’nin ulaştığı bilgiye göre, Türkiye’de yatırım yapması için kamu nezdinde yoğun temasların yürütüldüğü Çinli markalardan biri olan Great Wall, geçen perşembe ülkedeki yatırım kararını askıya aldığını bildirdi. Bu kararda sık değişen regülasyonlar ve artan işçilik maliyetleri de etkili olurken, yatırım yapmayı planlayan Chery, Skywell ve MG gibi diğer markalar görüşmelerini sürdürüyor. Ancak bu markalar davet aldıkları Avrupa ülkeleri yerine Türkiye’ye yatırım yapmak için “garanti” ve cazip teşvikler bekliyor. Öte yandan, yılsonunda yüzde 35 daralmanın öngörüldüğü sektörde, üretim ve ihracatta ise düşüş şimdiden başladı.
Ekonomim’den Aysel Yücel’in haberine göre, küresel otomotiv pazarında agresif büyüme atağına geçen Çin, Japonya’yı geride bırakarak, dünyanın en büyük otomobil ihracatçısı konumuna ulaşmıştı. Birbiri ardına Türkiye’de satışa başlayan Çinli markalar, iç pazarda yerli üreticilerden pay kaparak hızlı yükselişe geçti. Bu gelişmeye paralel Türk otomotiv sanayisi yıllar sonra ilk kez 2023 yılında dış ticaret açığı verdi. Çin’in bu agresif büyümesinden kaçışı mümkün görmeyen yerli sanayiciler, Uzakdoğulu rakiplerinin Türkiye’de üretim yapmasını tek çıkış olarak görüyor. Bu konu kamunun da önemli gündemi haline geldi. Bir yandan Çin’den ithalatı yavaşlatmak için çeşitli yasal düzenlemelere imza atan hükümet yetkilileri, diğer yandan da Çinli markaları Türkiye’de fabrika yatırımına teşvik etmek için bir süredir yoğun temaslar yürütüyor. Her ne kadar ilgili bakanlık yetkilileri, Çinli markalarla görüşmelerin olumlu seyrettiğine yönelik açıklamalar yapsa da bu yatırımları Türkiye’ye çekmek o kadar kolay olmayacak. Çünkü birçok AB ülkesi de Çinlileri ülkede yatırım yapma ikna etmeye çalışırken, Türkiye’de üretim maliyetleri giderek artıyor.
Türkiye hangi Çinli markalarla yatırım için masaya oturmuştu? 2021 yılında MG markasıyla Doğan Trend Otomotiv distribütörlüğünde Türkiye pazarına giren Çin’in en büyük otomotiv üreticisi SAIC’in ardından Skywell ve Great Wall Motors, Türkiye’de yatırım yapmak için harekete geçmiş, bu konuda Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ajansı ile yapılan görüşmenin detaylarını ilk kez gazeteniz EKONOMİ duyurmuştu. Ardından Türkiye otomotiv pazarından önemli bir yer edinen ve satışlarda önemli bir pay edinen Chery’nin yetkilileri de Türkiye’ye yatırım yapmak konusunda istekli olduklarını açıkladı, hükümet yetkilileri ile görüşmelere başladı.
SIK DEĞİŞEN REGÜLASYONLAR GREAT WALL’DA KARARI ETKİLEDİ
Sektöre yakın kaynakların aktardığı bilgiye göre, yaklaşık iki hafta önce Türkiye’yi ziyaret eden, yatırım koşullarını yerinde inceleyen Çinli otomotiv üreticisi Great Wall Motors, geçen perşembe günü Türkiye’deki fabrika yatırım planını askıya aldığını Türk yetkililere açıklamış. Bu görüşmeleri yakından takip eden sektör temsilcilerinden ve sanayi çevrelerinden aldığımız bilgiye göre, Çinli markanın yatırım kararından vazgeçmesinde Türkiye’de artan maliyetlerin yanı sıra regülasyonların çok sık değişmesi de etkili olmuş. Çin’den ithal edilen araçlara çeşitli ek vergiler getiren hükümet, son olarak yayımladığı bir tebliğ ile bu ülkeden gelen elektrikli araçlara 7 farklı bölgede en az 20 servis noktası kurma zorunluluğu gibi bir takım şartlar getirmişti. Tebliğde belirsizliğin giderilmesi beklenen pek çok konu var. Great Wall Motors’un yatırımı askıya almasındaki bir diğer önemli neden de elektrikli modellerinin Avrupa’da istenilen başarıyı yakalayamamış olması. Benzinli araçlarında ise AB TİP onayı yok.
Çinli otomotiv üreticileriyle yakın temasta olan bir sektör temsilcisi, bu markaların Türkiye’ye yatırım yapmak konusunda eskisi kadar cesur olamadıklarını dile getirirken, “Yatırımcı garanti istiyor. Çünkü korkuyorlar. Ben bugün yatırım yaparım, yarın regülasyon değişir endişesi var. Regülasyonların değişmeyeceğinden emin değiller” dedi.
‘ALMANYA VE FRANSA GİBİ ÜLKELERLE YATIRIM ÇEKME YARIŞINDAYIZ’
* Türkiye’ye yatırım için en somut adımı atan marka Türkiye’de Ulu Motor distribütörlüğünde satış yapan Skywell olmuştu. Skywell Türkiye CEO’su Mahmut Ulubaş, geçen aralık ayında Türkiye’de batarya elektrikli araç üretimi için fabrika kurma planlarını resmi olarak duyurmuştu. Fizibilite çalışmalarını tamamlayan Bilişim Vadisi’ne girerek bir ekip de kurmuştu. Markaya yakın kaynaklardan edindiğimiz bilgiye göre, Skywell yetkilileri yarın (Salı) ilgili bakanlık yetkilileriyle olası teşvikler konusunda görüşme yapacak. Çinli marka, teşviklerin beklentilerini karşılaması durumunda daha hızlı aksiyon alacak.
* Sektör kaynaklarının verdiği bir diğer bilgiye göre, bakanlık yetkilileri geçen hafta Chery yetkililerine bir niyet mektubu vermiş. Mektupta, Chery’nin Türkiye’de yatırım yapması durumunda hangi teşviklerin verileceği sıralanmış.
* Avrupa ve Türkiye pazarına geçen yıl giriş yapan Çinli BYD, Türkiye’de fabrika yatırımını gündemine almamıştı. Ancak markanın Aralık 2023’te yeni elektrikli araç fabrikası için Macaristan’ı seçmiş olması, Türkiye’nin bu konuda beklentilerini neredeyse
ortadan kaldırdı.
* MG’nin geçen cuma düzenlenen basın toplantısında konuşan Doğan Trend Otomotiv CEO’su Kağan Dağtekin, SAIC’in Türkiye’de üretim yapma planlarına yönelik de açıklama yaptı: Dağtekin, “Bu konuyla ilgili iki senedir temposu artan bir şekilde çalışıyoruz. Son üç ayda biraz daha hızlandı ve Türkiye’de SAIC’in fabrikalarından birini, üretim tesislerinden birini kurmak için çabalıyoruz. Bunun ötesinde, olumlu ya da olumsuz bir şey söylemem biraz spekülatif olur ama olumsuz giden bir şey yok” diye konuştu. Dağtekin, yatırım konusunda Türkiye’nin tek alternatif olmadığını ve Avrupalı ülkelerle rekabet halinde oldukların altını çizerek, “Çinliler Avrupa’daki stratejileriyle daha da ayaklarını yere bastırıyorlar. Türkiye’ye ilgileri var ama biz sadece tek başımıza değiliz. Bu yarışta bildiğimiz büyük ülkeler var; Almanya gibi, Fransa gibi. Bu ülkelerle bu yatırımı almak için rekabet halindeyiz. Bir de Doğu Avrupa’dan da çok agresif şekilde, desteklerle bir otomotiv üretim merkezine dönüşmek isteyen ülkelerle rekabet halindeyiz. Geçtiğimiz 2 hafta önce üst düzey bir delegasyon heyeti Türkiye’deydi. Heyet ile Sanayi Bakanımızı ve Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisini ziyaret ettik. Yan sanayi TAYSAD Başkanımız Albert Bey sağ olsun, özel ihtimam gösterdi, güzelce ağırladı konukları; Bursa bölgesinde farklı fabrika ve yan sanayi tesislerini gezdirdik. Bizim istekliliğimiz ve bu konuda Doğan Grubu olarak pozisyonumuz zaten belli. Türkiye’nin kapasitelerini sunumlardan değil, bilfiil kendi ziyaretlerinde gördüklerini, etkilendiklerini biliyoruz ama süreç devam ediyor ve biz vazgeçmeyeceğiz. Ben er ya da geç SAIC markasının da Türkiye’de bir tesis kuracağına inanıyorum.” Görüştüğümüz bazı sektör temsilcilerine göre, MG’nin Macaristan ve Hollanda da kendi şirketlerinin olması Türkiye’nin bu yatırımı çekmesi için bir dezavantaj yaratıyor.
* Çin yeni nesil otomobil üreticilerinden Hozon Neta, geçen hafta Türkiye operasyonlarını hayata geçirmeye başladı. İstanbul Kağıthane’deki GRS Automobility tesisiyle ilk showroomun kapılarını açan markanın yakın zamanda duyurulan kompakt SUV modeli de satışa sunuldu. Markaya dair önemli bilgiler veren GRS Automobility Genel Müdürü Vedat Uygun, hayata geçirilen yeni yönetmelik kapsamında sahadaki çalışmalarının tüm hızıyla devam ettiğini belirtirken, “Hozon Neta, global stratejileri çerçevesinde, yılın ikinci çeyreğinde Avrupa pazarına giriş yapacak. Büyük Avrupa pazarı için ülkemiz, güçlü bir üretim üssü olarak değerlendiriliyor ve üretim yatırım konusunda önemli bir aday olarak görülüyor” dedi.
OTOMOBİLDE ÜRETİM YÜZDE 5, İHRACAT YÜZDE 13 DARALDI
Geçen yılı iç pazar satışlarında ve ihracatta rekorla kapatan Türkiye otomotiv sanayii, 2024 yılına ise kötü başladı. Otomotiv Sanayii Derneği’nin (OSD) önceki gün açıkladığı verilerine göre, ocak ayında toplam otomotiv üretimi geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3 azalarak yaklaşık 108 bin adet olurken, otomobil üretimi bu dönemde yaklaşık yüzde 5 düşerek, 67,5 bin adette kaldı. Ocak 2024’te otomotiv ihracatı geçen yılın aynı ayına göre adet bazında yüzde 5 oranında azalarak 75 bin 106 olurken, otomobil ihracatı ise yüzde 13 kayıpla ise 44 bin 437 düzeyinde gerçekleşti. EKONOMİ’ye konuşan Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği (OİB) Başkanı Baran Çelik, “Şu an için ihracatta çok belirgin bir azalma olmasa da önümüzdeki aylarda gerek maliyet artışı, gerek enflasyon ve gerekse döviz kurunun durumuna bağlı olarak, rekabet kaybı kaçınılmaz olacak. Ve bu da yıllık üretimde azalma olması riskiyle bizi karşı karşıya getirecek” diye konuştu.
‘YÜZDE 35 DARALMA BEKLENEN İÇ PAZARDA DÜŞÜŞ MARTTA BAŞLAR’
Türkiye’de geçen yıl 1 milyon adetin üzerinde otomobil ve hafif ticari araç satışı gerçekleşmiş, böylece tüm zamanların rekoru kırılmıştı. İç pazarda ÖTV muafiyetli araç satışlarına artan talep ve fiyatların seçim sonrası artacağı endişesi, yılın ilk iki ayında satışları canlı tutsa da sektör yetkilileri, yüksek enflasyon ve finansmana erişimde yaşanan zorluklar nedeniyle yılsonunda yüzde 35’e varan daralma öngörüyor. Otomotiv sektörü temsilcileri, engellilere yönelik araç satış ivmesinin şubatta da devam ettiğini, iç pazarda daralmanın ilk olarak mart ayında hissedileceğini öngörüyor.
(EKONOMİ SERVİSİ)